Kossakowska Katarzyna z Potockich

Kossakowska Katarzyna z Potockich (zm. 1803), kasztelanowa kamieńska

Rodzice: Jerzy Potocki, starosta grabowiecki i Konstancja z Podbereskich, 1v. Zamoyska

Mąż: (od 1744 r.) Stanisław Kossakowski h. Ślepowron (zm. 1761), kasztelan kamieński

 

Katarzyna z Potockich Kossakowska – była młodszą siostrą Eustachego Potockiego (zm. 1768), generała artylerii litewskiej. Wyszła za mąż 24 maja 1744 r. za swego kuzyna Stanisława Kossakowskiego h. Ślepowron (1721-1761), kasztelanica podlaskiego, który od 1748 r. pełnił urząd kasztelana kamieńskiego. Małżeństwo to było kontraktem i miało na celu zabezpieczenie korzyści majątkowych i politycznych skoligaconych ze sobą rodów. Kossakowski, mimo iż zamożny, nie odegrał większej roli politycznej, a jego małżeństwo z Katarzyną było bezdzietne. Wiadomo też, że przynajmniej od początku 1752 r. kasztelanowa kamieńska zaangażowała się w życie społeczne i polityczne ówczesnej Rzeczypospolitej. W tym celu współdziała ze spokrewnionym hetmanem Janem Klemensem Branickim (zm. 1771), hetmanem wielkim koronnym, z powodzeniem uczestnicząc w życiu sejmowym, sejmikowym i sądowym na obszarze Małopolski. Kossakowska owdowiała w 1761 r., a nie decydując się na kolejne zamążpójście, do końca życia pozostała wdową. Zmarła w Krystynopolu 21 marca 1803 r.

 

Dwór: Jej mąż zapisał jej na własność majętności – Twierdzę, Toporów i Bohorodczany na Rusi Czerwonej, a na  dobrach  podolskich i bracławskich dał jej dożywocie.  Kasztelanowa sympatyzowała z konfederatami barskimi, wspierając ich moralnie i finansowo, co przekładało się na kondycję finansową jej dóbr. Jako bezdzietna wdowa, czuła się odpowiedzialna za swą rodzinę, stąd po śmierci swego brata Eustachego Potockiego podjęła się, opieki nad jego dziećmi – Kajetanem (zm. 1802), Ignacym (zm. 1809), Jerzym Michałem (zm. ok. 1801), Stanisławem Kostką (zm.1826) oraz Janem Nepomucenem Erykiem (zm. po 1815). Tutorstwo nad młodymi Potockimi trwało od 1768 r. do 1772 r. i wiązało się z dzierżawą wszystkich dóbr Potockich przez Kossakowską. Zakończyło się z chwilą, kiedy jej trzej starsi bratankowie przekroczyli osiemnasty rok życia i można było przystąpić do wydzielenia im poszczególnych części majątku. Kossakowka przejęła w dzierżawę nie tylko dobra swego brata, ale także znaczną część służby dworskiej. W 1762 roku Kossakowska przejęła prawa do opieki nad Wincentym Potockim – właścicielem Stanisławowa i od tego czasu sprawowała faktyczny nadzór nad tymi dobrami. To właśnie w Stanisławowie rezydowała do 1764 roku, kiedy to wraz z konfederatami musiała uciekać z miasta. Do dóbr stanisławowskich powróciła  jednak po 1771 roku, kiedy to zdecydowała się na wykup majątku. W 1792 roku sytuacja finansowa zmusiła ją do sprzedaży dóbr i przenosin do Lwowa.

 

Szerzej o postaci:

Czernecki J., Kasztelanowa Katarzyna z Potockich Kossakowska. Historie i anegdoty z 10. Zaginionymi akwarelami W. Kasprzyckiego. Z pamiętników i innych źródeł zebrał i zestawił Jan Czernecki, Księgarnia J. Czarnecki, Kraków 2019.

Krakowski B., Kossakowska Katarzyna z Potockich, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XIV,  Wrocław-Warszawa-Kraków 1968-1969, s. 255-256.

Rudzki E., Staroświecka „Mądrocha” (Kasztelanowa Katarzyna z Potockich Kossakowska), [w:] idem, Damy polskie XVIII wieku, Konstancin-Jeziorna : „Veni”, Warszawa 1997, s. 135-186.