Lubomirska Zofia z Krasińskich, 1v Tarłowa

Zofia z Krasińskich  1. v. Tarłowa 2. v. Lubomirska

Rodzice: Aleksander Krasiński (zm. 1730), kasztelan wiślicki i Salomea z Trzcińskich (zm. 1760)

Małżeństwa:

pierwsze małżeństwo: Jan Tarło (zm. 1750), wojewoda sandomierski,

drugie małżeństwo: Antoni Lubomirski (zm . 1782), strażnik wielki koronny

 

Zofia z Krasińskich  poślubiła starszego o  34 lata, trzykrotnego wdowca Jana Tarłę 26 grudnia 1746 r. Trzecia żona Jana Tarły –  Elżbieta z Branickich, zmarła  zaledwie kilka miesięcy wcześniej (17 kwietnia 1746 r .). Przygotowania do ślubu Tarły i Krasińskiej nie były żadną tajemnicą . Już 8 grudnia 1746 r . w gazecie rękopiśmiennej z Warszawy zapisano, że „JMc P . Tarło, w[oje]woda sandomierski […] ma pojąć in sociam vitae Jej-mość pannę kasztelankę wiślicką” . Sam Jan Tarło zaledwie kilka dni po ślubie rozsyłał już życzenia noworoczne, w których przekazywał ukłony od swojej dopiero co poślubionej małżonki. Wkrótce po ślubie Zofia została damą orderu krzyża gwiaździstego (nadanie 3 maja 1747 r.). Małżeństwo Krasińskiej i wojewody sandomierskiego trwało niewiele ponad trzy lata . 5 stycznia 1750 roku Tarło sporządził testament, w którym przekazał szczegółowe dyspozycje majątkowe. Niewiele później magnat  zmarł bezpotomnie w Opolu Lubelskim. Cztery lata po śmierci Jana Tarły owdowiała Zofia wyszła powtórnie za mąż – jej małżonkiem został Antoni Lubomirski (zm . 1782), strażnik wielki koronny . Wskutek tego małżeństwa dobra opolskie, zapisane Zofii przez Jana Tarłę, przeszły w ręce Lubomirskich . Zofia nie miała własnych dzieci, całą swą uwagę i aktywność poświęciła więc bratu Stanisławowi Krasińskiemu i jego dzieciom

Dwór:

Pierwszy mąż Zofii, Jan Tarło w testamencie potwierdził wcześniejsze zapisy poczynione na rzecz małżonki – dożywocie na dobrach opolskich oraz   ius communicativum. Kilkanaście dni po doniesieniu o śmierci Jana Tarły w gazecie rękopiśmiennej z Warszawy zamieszczono informacje dotyczące rozstrzygnięć majątkowych po zmarłym . Do publicznej wiadomości podano, że owdowiała Zofia z Krasińskich Tarłowa, wojewodzina sandomierska, zachowała w dożywociu Opole Lubelskie . Wszelkie dodatkowe ustalenia w tej sprawie zostały zatwierdzone umową, jaką Tarłowa spisała z sukcesorami zmarłego męża.  Zofia  utrzymywała okazały dwór, zatrudniając na nim także służbę cudzoziemską ( francuskiego lokaja, czy  Niemca stangreta).  Regestr wydatków na strawne służbie podpisywany ręką Zofii Lubomirskiej może sugerować, iż była ona właścicielką odrębnego od męża dworu albo że małżonkowie dzielili się kosztami utrzymania służby, o czym z kolei może świadczyć adnotacja w regestrze o płatnościach ze strony pana i pani. Liczebność i skład tego dworu podlegały pewnym modyfikacjom, wnioskując z rachunków za strawne i zasługi. W 1753 roku na liście płac znaleźli się dworzanie i ich pacholicy (18 osób), kredensowi – kredensarz Jakub, dwóch cukierniczków, dwóch kredensarczyków i piwniczny oraz kuchenni – pasztetnik, kucharz, pieczysty, piekarczyk, kucharczyk, kuchcik i rzeźnik, trzech lokajów, krawiec z pomocnikiem, pięciu pachołków, strzelec oraz stajenni i kapela, a także nieznany bliżej kapitan, zawsze wymieniany na pierwszym miejscu w różnych rozliczeniach. Odrębną grupą, którą można by przypisać do oficjalistów dworskich, byli gruntowi – kategoria sług, która bardzo rzadko znajduje się w innych regestrach. Należeli do nich: pisarz, burgrabia, malarz Antoni i jego brat Michał, dwóch malarczyków, stolarz Józef i dwóch stolarczyków, ogrodnik Łukasz i czterech ogrodniczków, cieśla i kowalczyk. W spisach służby do wypłaty strawnego w późniejszych latach nie wspomina się już niektórych ludzi, a liczba sług była dość stała i wahała się między 62 a 70 osobami. Liczba ta obejmowała ludzi dworskich i ich służbę, dwóch kredensarzy – w Opolu Lubelskim i w Przewosku – lokajów, hajduków, pajuków, służbę stajenną, kapelę, rzemieślników. Wśród tej grupy sług nie pojawia się w ogóle służba żeńska, która prawdopodobnie pobierała strawne według innego regestru, co znacznie zwiększałoby wielkość dworu Lubomirskiej. Stałe podróże wojewodziny do różnych miejsc – Medyki czy Opola Lubelskiego – skłaniały ją do dzielenia dworu, stąd też
różnice w liczebności służby.

Zobacz również:

B. Popiołek,  Rytuały codzienności. Świat szlacheckiego dworu w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, seria „Silva rerum”, Warszawa 2022, LINK do strony wydawcy

A. Penkała-Jastrzębska, Intercyza ślubna wojewody sandomierskiego Jana Tarły (zm. 1750) i Zofii z Krasińskich (zm. 1790) jako przykład regulacji prawnych i majątkowych między małżonkami w dawnej Polsce Analiza treści i edycja źródła, Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym P, t. 60 (4)/2021, s. 2225-244. LINK