Potocka Maria z Kątskich

Potocka Maria z Kątskich (zm. 20 II 1768)

Rodzice: wnuczka Stanisława Antoniego Szczuki (zm. 1710), podkanclerzego litewskiego, i córka jego jedynej córki Wiktorii (zm. 1735), która wyszła za Jana Stanisława Kątskiego (zm. 1727), generała artylerii koronnej,  miecznika koronnego, starostę podolskiego

Mąż: (od 26 XII 1741 r.) Eustachy Potocki (zm. 1768), starosta tłumacki, generał artylerii

Dzieci: Małżonkowie doczekali się:

• córki Cecylii Urszuli (zm. 1747-1771), która wyszła za mąż za Hieronima Janusza Sanguszkę (zm. 1812), starostę czerkaskiego

oraz pięciu synów

• Kajetana (1749-1802);
• Ignacego Franciszka (1750-1809);
• Jerzego Michała (zm. 1753 – ok. 1801);
• Stanisława Kostki (zm. 1755-1821);
• Jana Nepomucena (1761-1815);

 

Maria z Kątskich Potocka – data jej narodzin jest trudna do ustalenia, jednakże, biorąc pod uwagę lata pożycia jej rodziców (1719-1727), można przyjąć, że urodziła się na początku tego okresu (około 1722 r.). Była osobą znakomicie wykształconą, utrzymującą kontakty z najważniejszymi intelektualistami polskiego oświecenia. Uznawana jest za znawczynię teatru i tłumaczkę Moliera. Nosi miano prekursorki polskiego oświecenia, bibliofilki oraz mecenaski sztuki. 26 grudnia 1741 r. wyszła za mąż za Eustachego Potockiego, późniejszego generała artylerii litewskiej. którzy uznani zostali za czołowe postacie epoki oświecenia. Małżeństwo Potockich zakończyło się w 1768 r.  Pierwsza odeszła Maria, która zmarła na skutek wylewu krwi do mózgu 20 lutego. Pogrążany w rozpaczy Eustachy podzielił jej los trzy dni później, a bezpośrednią przyczyną jego śmierci był prawdopodobnie nieudany zabieg zaciągnięcia wody z organizmu. Główne uroczystości pogrzebowe miały miejsce 7 marca 1768 r. i odbyły się w kościele Jezuitów Koronnych w Warszawie. Tam też pochowany został Eustachy. Doczesne szczątki Marianny złożone zostały w stołecznym kościele Pijarów.

 

Dwór:

Maria z Kątskich Potocka była dziedziczką ogromnej fortuny po Kątskich, Denhoffach i Szczukach, która stała się podstawą późniejszej potęgi ekonomicznej rodu Potockich. Głównymi siedzibami Potockich był Kurów (koło Lublina) oraz Radzyń Podlaski, gdzie w latach 1749-1759 wzniesiony został wspaniały pałac zaprojektowany przez Jakuba Fontanę (zm. 1773). Rozległy dwór małżonkowie prowadzili wspólnie, uzupełniając się na wielu polach aktywności publicznej i gospodarczej, biorąc przy tym wspólnie na siebie ciężar utrzymania oraz administrowania swych rozległych dóbr. O pozycji Potockich świadczyła także ich wspaniała siedziba w Radzyniu Podlaskim, która stała się ośrodkiem życia towarzyskiego ówczesnej elity. Na swoim dworze przyjmowali oni szerokie grono polskich i zagranicznych gości. Posiadłości dworskie Potockich ciągnęły się od Buczacza w Tarnopolskim i Biłgoraja niedaleko Zamościa aż po Szczuczyn w Łomżyńskiem i Grodno na Białej Rusi. Ważnym punktem administracyjnym była Warszawa, gdzie posiadaną jurydykę Eustachy nazwał na cześć swej żony – Mariensztatem.

 

Szerzej o postaci:

Janeczek Z., Korespondencja Marianny z Kątskich Potockiej z komendantem twierdz ukrainnych generałem Joachimem Potockim, z lat 1756-1769, w: Ród Potockich w odmęcie historii (XVII-XX w.). Wydanie II poprawione i uzupełnione, red. Z. Janeczek, Katowice 2010, s.  403-452.

Kowalik J., Maria z Kątskich Potocka (ok. 1720-1768): przyczynek do życia kulturalnego w Radzyniu w II połowie XVIII wieku, „Radzyński Rocznik Humanistyczny”, 2001, nr 1, s. 35-46.

Rudnicka J., Maria z Kątskich Potocka, jako tłumaczka Moliera, w: Między Barokiem a Oświeceniem. Nowe spojrzenie na czasy saskie, red. K. Stasiewicz, S. Achremczyk, Olsztyn 1996, s. 285-296.