Szczukowa Konstancja Maria z Potockich

Szczukowa Konstancja Maria z Potockich (zm. 1733)

Rodzice: córka Bogusława Potockiego (zm. p. 1693), starosty jabłonowskiego i Teofili Heleny z Męcińskich

Mąż: (od 6 lutego 1695 r.) Stanisław Antoni (zm. 19 V 1710), referendarz koronny, podkanclerzy litewski

 

Konstancja Marianna z Potockich Szczukowa wyszła za mąż 6 lutego 1695 r.. Była wówczas damą dworu Marii Kazimiery. Małżonkowie doczekali się trzech synów – Augusta Michała (29 IX 1697-1702), Marcina Leopolda (13 XI 1698-1728) oraz Jana Kantego (zm. 1724), którzy zmarli bezpotomnie w młodym wieku oraz dwóch córek Wiktorii (23 XII 1701-1735) i Marii Anny (1703-1705). Wspomniana Wiktoria została jedyną spadkobierczynią rodowego majątku Szczuków, który następnie przeszedł na jej córkę, a wnuczkę Stanisława Antoniego – Mariannę z Kątskich Potocką. Szczukowie uchodzili za zgodne małżeństwo. Stanisław Antoni Szczuka pełnił ważne urzędy w ówczesnej Rzeczypospolitej, dlatego pomocy w administrowaniu dobrami, szczególnie podczas swej nieobecności, szukał co naturalne, u żony oraz podległych mu oficjalistów.

 

Dwór:

Twórcą rodowej potęgi był bez wątpienia Stanisław Antoni, który pochodził z litewskiej, zamożnej rodziny Szczuków. Kształcił się w Wilnie przy boku Hieronima Kryspina-Kirszenszteina (zm. po 1676), podskarbiego litewskiego. Dobra Szczuków obejmowały majątek wniesiony do małżeństwa przede wszystkim przez Stanisława Antoniego. Był to dział odziedziczony przez niego po rodzicach, czyli majętność Rady w powiecie upickim. W latach osiemdziesiątych Szczuka rozpoczął gromadzenie dóbr w ziemi wiskiej, gdzie zamierzał stworzyć główną siedzibę swego rodu, a w okresie pomiędzy 1689 a 1692 r., zgodnie z jego wolą, wytyczono miasto Szczuczyn, które z czasem otrzymało miano rodowej siedziby. Tam też w 1696 r. Stanisław Antoni ufundował kolegium pijarskie. W tym samym czasie otrzymał on także od króla Jana III (w wieczystą dzierżawę) miasto Radzyń, mieszczące się w województwie lubelskim oraz znacznie  wzbogacił się po przejęciu spadku po zmarłym w 1693 r. Adamie Kotowskim, stolniku wyszogrodzkim i superintendencie ceł koronnych. W 1700 r. dla żony Stanisław Antoni pozyskał Sidrę, którą przejął po bezpotomnie zmarłym stryju Krzysztofie Potockim (zm. 1683), staroście jabłonowskim. Ważnym składnikiem fortuny Szczuków były także królewszczyzny, które dawały im szersze możliwości gospodarowania dobrami dziedzicznymi. Majątki te były znacznie rozporoszone, gdyż leżały na terenie kilkunastu województw. Największe ich skupisko znajdowało się jednak w województwie mazowieckim, lubelskim, podlaskim, trockim i na Żmudzi. Tam ulokowane były zarówno prywatne dobra Szczuki, jak i administrowana przez niego ekonomia szawelska, która oficjalnie należała do królewicza Jakuba. Warto nadmienić, że część majątku do tego małżeństwa wprowadziła także Konstancja Marianna, której posag wynosił 140 tys. złp, wraz z którym posiadała dodatkowe zapisy wydane przez króla Jana III i swą opiekunkę, Annę z Potockich Stanisławską. Ponadto małżonkowie, w ramach zabezpieczenia na wypadek wdowieństwa, zapewnili sobie wzajemnie dożywocie. Podstawą utrzymania dworu Szczuków była przede wszystkim dbałość o produkcję rolą i hodowlaną, która gwarantowała samowystarczalność majątków, a zyski czerpane ze sprzedaży ewentualnych nadwyżek przeznaczano na konieczne inwestycje. Ważną rolę odgrywało również przetwórstwo – szczególnie zaś produkcja alkoholu (gorzałki i piwa), pszczelarstwo i gospodarka leśna (drewno, smoła, potaż), a także rybołówstwo, na potrzeby którego zakładano przydworskie stawy. Mniej natomiast analizowane źródła podają informacji o przemyśle w majątkach podkanclerstwa. Szerzej rozpisują się zaś na temat handlu i sprowadzania towarów głównie z Wrocławia, Lublina, Zamościa, Gdańska, czy też Królewca.

 

Szerzej o postaci:

Kicińska U., Patronacka aktywność wdowy Konstancji Marianny z Potockich Szczukowej podkanclerzyny litewskiej, [w:] W kręgu patronatu kobiecego w XVII-XVIII wieku, red. B. Popiołek, U. Kicińska, A. Penkała-Jastrzębska, A. Słaby, Kraków 2018, s. 221-237/ [eng]Patron’s activity of the widow Konstancja Marianna Szczukowa, née Potocka Lithuanian deputy chancelloress LINK

Kicińska U., Political activity of widows as an example of shaping cliental dependencies in the second half of the seventeenth and eighteenth centuries, “Theatrum Historiae”, 2019, nr 24, s. 41-53. LINK

Popiołek B., Kobieta zaradna. Konstancja Marianna z Potockich Szczukowa, podkanclerzyna litewska, [w:] Słynne kobiety w Rzeczypospolitej XVIII wieku, red. A. Roćko, M. Górska, Warszawa 2017, s. 21-40.

Patronat Konstancji z Potockich Szczukowej

Grochowska I., Stanisław Antoni Szczuka – jego działalność w ziemi wiskiej 1682-1710, Warszawa 1989

Szerzej o miejscu pochówku Konstancji z Potockich Szczukowej- https://radzyn-podl.pl/miasto/z-kart-historii/1570-krypty.html