Zamoyska Anna Franciszka z Gnińskich

Zamoyska Anna Franciszka z Gnińskich (1653-1704), podskarbina wielka koronna, ordynatowa zamojska

 

Rodzice: Dorota Jaskólska i Jan Gniński, wojewoda chełmiński

Rodzeństwo: Jan Gniński, wojewoda pomorski, żonaty z Teresą z Potockich, wojewodzianką bracławską;  Jan Chryzostom Gniński, opat lędzki; Władysław Gniński, starosta ; Dorota Gnińska, ksieni ołobocka

Mąż: Marcin Zdzisław Zamoyski (zm. V 1689), podskarbi wielki koronny, ordynat zamojski

Dzieci:

– Tomasz Józef (1678-1725), starosta płoskirowski, V ordynat, I żona Teresa z Potockich 1v. Gnińska, II żona Antonina Zahorowska (zm. 1729), kasztelanka wołyńska 1v. za Marcjanem Wołłowiczem, marszałkiem wielkim litewskim

– Jan Franciszek (zm. 1692?)

– Michał Zdzisław (1679-1735), łowczy wielki koronny, wojewoda smoleński, I żona Anna Działyńska, wojewodzianka chełmińska; II żona Katarzyna Wiśniowiecka, wojewodzianka wileńska

– Marcin Leopold (1681-1718), starosta bolimowski, żona  Konstancja Podbereska (zm. 1725), marszałkówna upicka

– Marianna Teresa za Janem Stanisławem Dzieduszyckim, koniuszym wielkim koronnym

 

Dwór:

Anna Franciszka i Marcin Zdzisław Zamoyscy rezydowali głównie w Zamościu, dbając o rozkwit twierdzy zamojskiej. Zamoyska często bawiła na dworze królewskim Marii Kazimiery i Jana III Sobieskiego, zarówno z powodu wysokiego urzędu sprawowanego wpierw przez jej ojca Jana Gnińskiego, podkanclerzego koronnego, a także później Marcina Zdzisława, który jako podskarbi koronny często przebywał w otoczeniu króla. Przedwczesna śmierć Zamoyskiego spowodowała konieczność przejęcia przez Annę Franciszkę pieczy nad całością majątku, a przede wszystkim nad dobrami ordynacji zamojskiej i samej twierdzy, co wymagało wielu zabiegów dyplomatycznych na sejmikach ziemskich i samym worze królewskim.

Anna Franciszka posiadała dobrze zorganizowany dwór, gdyż od początku małżeństwa Zamoyski dzielił się z żoną nadzorem nad sprawami gospodarczymi swoich majątków. Po jego śmierci podskarbina przejęła znaczną część służby zmarłego męża oraz jego klientów. Dochody z dóbr ordynacji zamojskiej oraz prywatnych majątków podskarbiny rozłożonych na Pomorzu i w województwie sandomierskim pozwoliły na sprawne funkcjonowanie jej dworu, chociaż podskarbina nie uniknęła kłopotów finansowych.

Uważana była przez współczesnych za osobę o dużym zmyśle politycznym, rozległych stosunkach i możliwościach mediacyjnych oraz „wysokim umyśle”.

 

Zobacz również:

„Awizów przy naszym dworze bardzo jest mało”. Ks. Tomasz Perkowicz SJ (1652–1720) jako korespondent Anny Franciszki Zamoyskiej, podskarbiny koronnej. Studium z dziejów obiegu informacji w czasach saskich, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia”, Folia 322, 18 (2020), s. 14-31. LINK

Dobrodziejki i klienci. Specyfika patronatu kobiecego i relacji klientalnych w czasach saskich, Wydawnictwo Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Warszawa 2020.

Popiołek, U. Kicińska, Panie Zamoyskie: Anna Franciszka z Gnińskich, Teresa z Potockich i Urszula z Kalińskich – okruchy biografii w świetle korespondencji i aktów ostatniej woli, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 2017, T. 65, nr 1, s. 19-38. LINK